Op vrijdag 24 oktober kwamen ambtenaren, ontwerpers en maatschappelijk betrokken professionals samen in het Natlab tijdens de Dutch Design Week voor de themadag *Omgaan met Signalen*, onderdeel van het programma Ambtelijk Vakmanschap. Samen onderzochten we hoe signalen uit de samenleving opgevangen, meegenomen in beleid en vertaald naar actie kunnen worden.
Beeld: © Ambtelijk Vakmanschap / Ambtelijk Vakmanschap
Waarom omgaan met signalen
De dag begon met de vraag waarom signaleren zo essentieel is. Voor ambtenaren en publieke professionals is het een kernvaardigheid: het versterkt responsiviteit, legitimiteit en vertrouwen in beleid en uitvoering.
Ophalen van signalen
Al snel werd duidelijk dat signalen overal vandaan kunnen komen — van een opmerking op straat, een telefoontje, sociale media, nieuws of zelfs uit onze eigen ervaringen. Aandacht, openheid en nieuwsgierigheid blijken minstens zo belangrijk als kennis en methode.
Janneke de Jong (IenW) deelde hoe haar team met busjes de wijk in ging om via straatgesprekken signalen op te halen. Ze luisterden naar verhalen, ervoeren wat er speelde en ontdekten details die je op kantoor nooit zou opmerken. Sjef Kusters (Huh? Wat bedoelt u) liet zien hoe waardevol telefoonsignalen zijn: kleine opmerkingen, twijfels of frustraties die samen een rijk beeld geven van wat er onder de oppervlakte leeft. En een korte film over een klein vogeltje maakte indruk: de kwetsbaarheid van het dier spiegelde de kwetsbaarheid van burgers die signalen proberen te geven. De les was helder: je hoeft niet alles te weten om betekenisvolle signalen te herkennen.
Signalen verder brengen
Toch kunnen signalen makkelijk vastlopen. Een fluisterspel liet zien hoe ze veranderen naarmate ze door verschillende lagen van een systeem gaan, terwijl een interactieve voorstelling duidelijk maakte hoe signalen vervormen wanneer ze door beleid, uitvoering, politiek en communicatie reizen. De boodschap: nieuwsgierig blijven, doorvragen, reflecteren en ruimte creëren voor samenwerking en dialoog is cruciaal om signalen effectief te gebruiken.
De synergie met Ontwerpdenken
In het tweede deel van de dag stond ontwerpdenken centraal. Ontwerpers lieten zien dat vertragen, frictie toelaten en nieuwsgierige vragen stellen helpen blinde vlekken te ontdekken. Ontwerpen gaat niet alleen over maken, maar vooral over kijken: naar patronen, emoties, ongemak en onuitgesproken ervaringen. Zo demonstreerde PARAI hun participatieve AI-tool, waarmee straatgesprekken en interviews vertaald worden naar AI-persona’s die meepraten tijdens ambtelijke overleggen. Het maakt de stem van doelgroepen letterlijk aanwezig, ook wanneer zij zelf niet aan tafel zitten. De discussie leverde drie kernpunten op: durf ongemak toe te laten, ontwerpvaardigheden zijn waardevol voor iedereen, en verhalen en empathie maken de impact van beleid zichtbaar en voelbaar.
Het vervolg
De themadag liet zien dat signaleren veel meer is dan een technische vaardigheid: het is een houding, een manier van werken, een cultuur. Samenwerking, reflectie, experimenteren en een open blik zijn de kern. Alleen zo kunnen signalen daadwerkelijk impact hebben op beleid en uitvoering. Volgend jaar praten we hierover verder tijdens een heus Reuring!Café met als thema “Ambtelijk vakmanschap en het betekenisvol benutten van signalen”.