‘Stuur ambtenaren erop uit!’
De Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, bracht in 2023 het rapport ‘Herstel bieden: een vak apart’ uit. Het onderzoek richtte zich op de vraag hoe de overheid herstel biedt aan gedupeerden en of daarbij voldoende oog is voor de behoeften van gedupeerden.
Wat betekenen voor u de begrippen ‘Erkenning en Herstel’?
“Mensen ervaren na een ramp of een heftige gebeurtenis vaak een verlies. Erkenning en herstel gaat erover om mensen iets terug te geven dat ze zijn kwijtgeraakt. Dat je met iemand aan tafel gaat zitten en zegt: ‘Ik zie wat er gebeurd is en hoezeer dit heeft ingegrepen in je leven. En ik zie dat we iets moeten doen’. Hoe dat vorm moet krijgen, bekijk je samen. Pas daarna kun je praten over herstel.”
Welke rol heeft de overheid daarin?
“Als het water hoog staat, moeten er zandzakken voor de deur worden gezet. Dan vindt iedereen het normaal dat de overheid meteen bijspringt. Maar daarna, als het stof is neergedaald, moet de overheid juist even rust nemen. En vragen stellen als wat is er gebeurd, wat is je overkomen, wat kun je nog zelf? We hebben in ons rapport aangegeven dat het belangrijk is dat er een netwerk is waar mensen binnen de overheid elkaar kunnen vinden om te leren van elkaar. Zodat de juiste vragen worden gesteld en dat je weet hoe je moet reageren. Hoe zorg je ervoor dat je niet teveel belooft?”
Dat netwerk is na het rapport op een informele manier al ontstaan heeft inmiddels geleid tot het Rijksbrede programma ‘Erkenning en Herstel’. Is daarmee de missie van het rapport geslaagd?
“Dat dit programma er is, vind ik wel een compliment aan de overheid en ook een beetje aan onszelf. Tegelijkertijd ben ik er wel alert op dat het niet verzandt in systeemstroperigheid. Ik hoop niet dat het programma het informele karakter van het netwerk in de weg gaat staan, maar dat je elkaar op een laagdrempelige manier met raad en daad kunt bijstaan.”
Een informeel netwerk klinkt ook vrijblijvend. Hoe zorg je ervoor dat ambtenaren ook echt dat gesprek gaan voeren met gedupeerden?
“Om het goede gesprek te kunnen voeren, moet je niet in de toren blijven zitten. Stuur ambtenaren erop uit! Als je als ambtenaar niet naar buiten gaat of als je daar als leidinggevende geen ruimte voor geeft, dan doe je je werk niet goed en wordt het niks. Als Ombudsman gaan we met zo’n dertig collega’s twee keer per jaar vier dagen de provincie in. Ik zou zeggen, volg ons voorbeeld. Vraag op je departement: waar gaan we heen? Informeel betekent voor mij ook dat je geen toestemming hoeft te vragen om het contact te mogen maken.”
Hoe ziet u uw rol bij het programma ‘Erkenning en Herstel’?
“Ik doe heel graag mee om te zorgen dat het gaat lukken. Wat ons betreft is het niet alleen toekijken, maar dit samen meemaken.”