Nanette van Schelven: pionier van de nieuwe bestuurscultuur
Hotel New York in de Rotterdamse haven was de plek waar de Rijkstalenten in gesprek gingen met Nanette van Schelven, directeur-generaal Douane bij het ministerie van Financiën en Overheidsmanager van het Jaar 2022. Deze college-tour was tevens de afsluiting van het vorig jaar gestarte programma voor high potentials bij het Rijk, gevuld met onder meer trainingen, coaching en intervisie.
Als manager stuur ik vanuit twee waarden: moed en compassie.
Het had weinig gescheeld of Nanette van Schelven (57 jaar) was haar loopbaan gestart als stewardess. “Toen ik mijn rechtenstudie afrondde in 1989 lagen de banen zeker niet voor het oprapen. En ik had gewoon een baan nodig.” Die vond Nanette bij de KLM, maar vlak voordat ze daar zou starten kreeg ze het aanbod om bij VWS te starten als wetgevingsjurist. Zo ben ik bij de overheid terecht gekomen, en dat was een goede keuze want ik heb het ontzettend naar mijn zin. Haar tweede plek bij die overheid waas als raadsadviseur bij Justitie en Veiligheid, Landbouw en de IND volgden. In 2018 maakte ze de overstap naar de Douane, eerst als algemeen directeur, vervolgens kreeg ze de functie van Directeur Generaal Douane – een nieuwe functie die het gevolg was van de ontvlechting van de Belastingdienst, met Toeslagen en Douane als nieuwe DG’s direct aangestuurd vanuit het ministerie. “Die context was niet zo fijn – ik had daarvoor in de oude constructie altijd prima samengewerkt met de toenmalige DG Belastingdienst Jaap Uijlenbroek”. Het was de liefde voor de douane als organisatie die haar deed besluiten ja te zeggen: “Er werken ruim 6.000 mensen gepassioneerd voor het vak. De organisatie bestaat al meer dan vier honderd jaar. De Douane is een familie waar je welkom bent.”
Menselijke maat
Als manager stuur ik vanuit twee waarden: moed en compassie. Ik ben zakelijk, maar geloof niet in een spreadsheetcultuur. Er moet ruimte zijn voor empathie en oog voor de menselijke maat. Als voorbeeld noemt Van Schelven het hanteren van de vaste regel dat na drie keer loonbeslag ontslag volgt. Dit omdat iemand dan kwetsbaar zou kunnen zijn in het functioneren binnen de Douane. “Regels zijn regels, zeggen ze dan. Maar er komen casussen voorbij waarin de persoon in kwestie geen enkele blaam treft en je met een goede schuldhulpverlening zo weer uit de problemen bent. En in plaats van te ontslaan vind ik dat je dan iemand moet helpen.” Het intern de menselijke maat toepassen vormt de basis om dat extern ook te doen.
Pionieren
Is Nanette van Schelven daarmee niet één van de pioniers te noemen van het toepassen van de nieuwe bestuurscultuur binnen de Rijksoverheid? “Leiderschap is door de opkomst van social media en de polarisatie in de maatschappij een stuk ingewikkelder geworden. Maar dat soort zaken aan te durven, het gesprek erover aan te gaan: daar voel ik me wel een pionier in, zeker binnen een organisatie die toch voornamelijk uit praktische doeners bestaat.”
Veilige cultuur
Tijd voor een interactief gedeelte, waarbij door de deelnemers op een aantal stellingen over samenwerken en vakmanschap wordt gestemd met de voeten. De eerste stelling “Er wordt teveel samengewerkt binnen de overheid” leidt tot een discussie over wat samenwerken nu eigenlijk is: het vanuit een parafencultuur willen checken van alles wat er gebeurt, of samen de schouders zetten onder een opgave? Dan volgt een stelling over sociale veiligheid: is dat een noodzaak op de werkvloer? Hier gaat de discussie over de toenemende maatschappelijke bemoeienis met het werk van de ambtenaar. Met steeds hogere eisen aan het overheidswerk. Hoe stellen leidinggevenden zich daarin op: beschermen ze hun mensen voldoende bij aanvallen van buiten? Nanette: “We moeten investeren in een veilige cultuur. Ik merk het bij mijn organisatie: wil je weerbaar zijn tegen opdringerige media en georganiseerde criminaliteit, dan moet je in sociale veiligheid investeren- als die er niet is dan kun je erg kwetsbaar worden.” Een manier om die weerbaarheid te vergroten is door met elkaar het gesprek te voeren over dilemma’s – vertelt één van de deelnemers: “Met ons team bespreken we regelmatig de dilemma’s uit de app Gedragscode Integriteit Rijk (GIR) – dat resulteert in interessante discussies.”
De college-tour wordt afgesloten met de vraag aan Nanette wat ze aan de Rijkstalenten wil meegeven als advies: “Ga op zoek naar wie je zelf bent en wees bewust van waar je zelf goed en minder goed in bent. En organiseer mensen om je heen die je scherp houden.” Enthousiast nemen de rijkstalenten afscheid van Nanette van Schelven: “We hebben dit soort verhalen nodig.”