Samenwerken en tegenspreken
Ambtelijk vakmanschap, wat is dat eigenlijk? Wat verstaan ambtenaren daar zelf onder? Welke vaardigheden horen daarbij? Zijn er ontwikkelingen die dit vakmanschap onder druk zetten? Een recent verschenen onderzoek onder een paar duizend rijksambtenaren uit beleid, bedrijfsvoering, uitvoering en toezicht geeft hier meer inzicht in.
Aanpak van maatschappelijke opgaven
De huidige maatschappelijke opgaven worden gekenmerkt door complexiteit en vragen om een netwerkaanpak. Grenzeloos samenwerken is dus steeds meer een kernelement van ambtelijk vakmanschap geworden. Zien we dat ook terug in dit onderzoek, dat werd uitgevoerd door de Universiteit Leiden in samenwerking met de CAOP.
‘Samenwerken in netwerken’ blijkt inderdaad voor heel veel ambtenaren onderdeel van hun vakmanschap. En als we verder inzoomen, dan zien we dat ‘verbinding zoeken met collega’s’ daar voor meer dan 9 op de 10 ambtenaren wel bij hoort, maar ‘verbinding zoeken met burgers’ voor meer dan 3 op de 10 respondenten niet.
Dit geeft te denken. Het lijkt erop dat we de samenwerking met collega’s wel zoeken, maar daarbuiten een stuk minder. Zo grenzeloos is dat samenwerken voor veel ambtenaren blijkbaar nog niet. Hoe komt dat? Is het buiten onze veilige ambtenarenbubbel vaak nog te spannend?
Loyale tegenspraak als basis voor goed ambtelijk vakmanschap
Een tweede kernelement van ambtelijk vakmanschap is loyale tegenspraak. Veel ambtenaren ervaren ruimte en veiligheid om tegenspraak te geven en merken dat hun leidinggevende daar ook echt naar luistert. Dat is het goede nieuws uit dit onderzoek. Minder fraai is dat slechts een klein deel aangeeft dat tegenspraak gemakkelijk de ambtelijke top bereikt.
Daar komt nog bij dat de helft van de ambtenaren het eens is met de stelling dat zaken richting politiek mooier voorgesteld worden dan ze echt zijn. Hier schrik ik van. ‘Speaking truth to power’ begint toch in ieder geval met de onversneden waarheid. Daar is de politiek uiteindelijk ook altijd het meest mee gediend.
Samenwerken en tegenspreken zien de meeste ambtenaren dus als belangrijke aspecten van hun vakmanschap. Maar bij beide elementen laat de praktijk nog te wensen over. Samenwerken over organisatiegrenzen heen; tegenspraak eerlijk bij de top zien te krijgen. Daar is nog ontwikkelruimte, zullen we maar zeggen.
Wat is nodig?
Ook daar biedt dit onderzoek perspectief. Want nog geen zes op de tien rijksambtenaren geeft aan aangemoedigd te worden om hun vakmanschap verder te ontwikkelen. En slechts vier op de tien spreekt hier regelmatig over met hun leidinggevende. Dus collega’s: práát erover met elkaar, daar begint het, zeker als je dilemma’s ervaart!
Over Matthijs van den Berg
Matthijs van den Berg schreef deze column naar aanleiding van het onderzoek: ‘Veeleisende omgeving, veelzijdige ambtenaar.’ Naast zijn rol als directeur voor de Inspectie van het Onderwijs leest en schrijft Matthijs ook graag. Onderwerpen als ambtelijk vakmanschap, publiek leiderschap en maatschappelijke vraagstukken spreken hem erg aan. Matthijs zal met enige regelmaat schrijven voor Grenzeloos Samenwerken.
