Een nieuwe definitie van succes

Weblogbericht | 13-12-2022 | Martijn Jebbink

Bij Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kregen de zelforganiserende teams de eenvoudige complexe opdracht mee om ‘te doen wat nodig is’. Dat kan samenvallen met doen wat gevraagd wordt, maar de uitdaging zit juist waar dat niet zo is. Als je voelt dat je in een gevalletje ‘zo doen wij dat hier’ bent beland en je weet: dit is niet wat nodig is. Omdat mensen die geraakt worden door wat de overheid doet er geen donder aan hebben, of omdat het om andere redenen gewoon niet deugt. We hebben meer mensen nodig die juist dán terugpraten, zeggen wat gezegd, vragen wat gevraagd moet worden.
 
En die mensen zijn er. Ik noem er een paar. Het programmateam Geweld hoort nergens thuis vormde een spiegelgroep van ervaringsdeskundigen om het werk van de overheid te toetsen aan de kracht van de persoonlijke ervaring. Slachtoffers en plegers van huiselijk geweld en kindermishandeling, samen aan één tafel. Ik vond het een hoopgevend en inspirerend gesprek. En uiteraard hield de spiegelgroep ons ook een ongemakkelijke waarheid voor: wij beleidsmakers stellen onze eigen deskundigheid niet zo makkelijk ter discussie. Maar toch, het gaat om de eerste, betekenisvolle stap, de doorbraak. Dat iemand zegt: ‘zo, vanaf nu doen we het anders!’
Nog een voorbeeld. Een oud-DG vertelde me dat hij naar het Klimaatoverleg ging terwijl hij daarvoor helemaal niet was uitgenodigd. Maar hij ging, omdat hij het onderwerp belangrijk vond. Dat is nog eens agendabeheer. Een goede manager is geen Hoofd bijzaken tenslotte.
 
Merlijn, ik ga even door op jouw pleidooi over de goede mensen. Langzaam maar zeker verandert de definitie van succes binnen de overheid. Niet het succes van ‘de eigen zaak’, maar het succes van de publieke zaak. Het toevoegen van waarde aan alles dat weerloos is. Een nieuwe definitie, in ons werving- en selectiebeleid, beloningsbeleid, promotiebeleid, opleidingsbeleid en vooral: in onze gesprekken over het werk. Met ‘Wat is hier nodig?’ als centrale vraag.
 
In het ondertussen zie ik heel wat éénmansfracties door de overheid vliegen: topambtenaren, organisatieadviseurs, programmadirecteuren. Voor wie het zien wil schetsen zij de gedroomde toekomst. Zij krijgen nogal eens de reactie ‘ik ben nu even aan het werk, oké?’
En toch. De overheid die er echt wil zijn voor mensen is niet meer te stoppen. Steeds meer ambtenaren kiezen voor wat ze willen bereiken, niet wat ze willen voorkomen. En wat helpt: gedrag is besmettelijk. Soms hebben we gewoon een zetje nodig van een ander. Als één vogel ziet dat er niet alleen tralies zitten in de kooi maar ook een deurtje dat open kan, herinneren alle vogels zich uiteindelijk dat ze vliegen zo leuk vonden.