Verhalenwijzer Leermoed

Volgens Aristoteles houdt moed het midden tussen twee extremen, namelijk lafheid en waaghalzerij. Wat het midden precies is, verschilt per situatie en per persoon. Waar het in de ene situatie moedig is jezelf uit te spreken, is in een andere situatie juist luistermoed nodig. Moed vraagt daarom om oefening, ervaring, en systematische reflectie. 

In verhalenwijzers onderzoeken we verschillende vormen van moed. We hopen dat ze de verbeelding prikkelen, uitnodigen tot een verrijking van het begrip moed en daarmee ook tot een moedige werkpraktijk binnen de rijksdienst. Ze zijn bedoeld als opstappunt voor een gezamenlijke verbeelding van moed. We hopen dat moed zo uit de mythische en heldhaftige sfeer komt, en mentaal bereikbaar wordt voor wie zichzelf als gewone sterveling beschouwt.

Deze verhalenwijzer gaat over 'leermoed'.

Waardoor word jij geïnspireerd als het om leermoed gaat? We horen het graag via dialoogenethiek@rijksoverheid.nl.

Systeemleren

Systeemleren. Dat is volgens filmmaker, dichter, schilder en onderzoeker Nora Bateson nodig om de hedendaagse maatschappelijke problemen die steeds hardnekkiger in elkaar ingrijpen en elkaar versterken aan te pakken. Niet het streven naar systeemverandering, maar het samen improviseren op onbekend terrein kan ons uit de vicieuze cirkel van ‘quick fixes’ halen en ons samen-lerend-vermogen vergoten. Met een ‘systeembril’ op verschuift onze blik namelijk van een geïsoleerd probleem naar de relaties die een probleem vormen en beïnvloeden. Dan zien we niet langer een probleem dat opgelost moet worden, maar een relatie die verbeterd kan worden op allerlei punten en door allerlei actoren. Om onderlinge relaties te versterken, is het volgens Bateson van groot belang dat we naar elkaar leren luisteren en op elkaar leren vertrouwen, want: systeemleren doen we samen.

Nora Bateson. Combining. 2023. Triarchy Press LTD.

Methode

“Bij een veranderingsproces zijn de mensen om ons heen net zo belangrijk als wat we aan het worden zijn” leert Edouard Louis, schrijver van de autobiografische roman Veranderen: Methode. In het boek blikt Louis terug op zijn onstuimige leven dat volledig in het teken heeft gestaan van veranderen. Veranderen doet hij door te leren: over mensen, architectuur, filosofie, toneel, muziek, films en andere vormen van cultuur die hem zijn onthouden in zijn jeugd. Bovenal leert hij van de mensen met wie hij optrekt. Hij leert zich te gedragen en kleden als hen, leert net als hen te spreken en te bewegen. Louis’ verandermethode werkt: Op zijn zesentwintigste lijkt hij niets meer op zijn vroegere zelf en heeft hij enorme professionele successen behaald. Toch is dit geen boek over de ongelooflijke potentie van leren. Het is eerder een aanzet tot reflectie op de vraag wie ons leren ondersteunen en op welke manier. In het bijzonder stelt de roman ons voor de volgende vraag: Welke prijs zijn we bereid te betalen voor ons leren?

Leestip (roman): Édouard Louis: Veranderen: methode. 2022. De Bezige Bij.

Kruispunt

Beeld: ©Lorenzo Matotti, Chemins de travers, 2019
Wanneer je de moed hebt om te leren, is de kans groot dat je je klein voelt.

Familiegeschiedenis

Wat doe je als je erachter komt dat je betbetovergrootmoeder mede-eigenaar was van een plantage in Suriname ten tijde van de afschaffing van de slavernij? Podcastmaker Maartje Duin besloot een onderzoek te starten naar haar familiegeschiedenis en maakte daarover de podcast De plantage van onze voorouders. In haar onderzoek leerde Duin niet alleen alles over haar eigen familie, maar leerde zij ook over het bestaan van de familie Bouva, die op de plantage tot slaaf was gemaakt. Met de nazaten van deze tot slaaf gemaakten nam Duin contact op en vervolgde zij haar (zelf)onderzoek naar de sporen van slavernij in haar familiegeschiedenis: een geschiedenis die niet langer alleen van haar, maar ook van vele anderen bleek te zijn. Met haar bescheiden, zelf-reflexieve en open houding weet Duis van haar eigen onderzoek een gedeeld leerproces te maken: een leerproces dat de levens van beide families blijvend heeft veranderd en dat de potentie heeft ook de levens van luisteraars met leermoed te transformeren. 

Maartje Duin, Podcast De plantage van onze voorouders. Prospektor, VPRO en Radio 1.  

Utopia

Het eiland waar alles wordt opgehelderd.

Hier kan men op vaste bewijsgrond staan.

Er zijn geen andere wegen dan de toegangsweg.

De struiken buigen door van alle antwoorden.

Hier groeit de boom van het Juiste Vermoeden met eeuwig ontwarde takken.

De verblindend simpele boom van het Begrijpen

bij de bron die Ah dus Zo Zit Het heet.

Hoe dieper het bos in des te breder

het Dal der Vanzelfsprekendheden.

Rijzen er twijfels, dan verjaagt de wind ze.

De Echo neemt opgeroepen het woord 

en verheldert graag de geheimen van de werelden.

Rechts de grot waar de Betekenis ligt.

Links het meer van de Diepe Overtuiging.

De waarheid maakt zich los van de bodem en drijft zachtjes

omhoog. 

Boven het dal torent de Onwankelbare Zekerheid op.

Vanaf haar top strekt zich het Wezen der Dingen uit.

Ondanks al deze verlokkingen is het eiland onbewoond

en de vage voetsporen die je op de kusten ziet

wijzen zonder uitzondering in de richting van de zee

Alsof men hiervandaan alleen vertrekt 

en onherroepelijk in het diepe onderzinkt.

In een leven dat niet te doorgronden is.

Wisława Szymborską, Uit: Uitzicht met zandkorrel (1998)

Deze verhalenwijzer werd samengesteld door Aimée Visser bij het artikel 'Moed heeft vele gezichten' op Platform Overheid.